车讯:搭互联系统 风神AX7智驭型12月27日上市
 | Trang này gi?i thích m?t quy ??nh chính th?c c?a Wikipedia ti?ng Vi?t. Nó ???c ?a s? các thành viên ch?p nh?n và ???c xem là chu?n m?c mà t?t c? các thành viên nên tuan th?. Xin ??ng s?a ??i trang này tr? khi s?a ??i c?a b?n ?? ???c s? ??ng thu?n. N?u b?n mu?n ?? ngh? nh?ng s?a ??i ho?c hoài nghi v? quy ??nh nào ?ó, xin h?y s? d?ng trang th?o lu?n. |
 | Tóm t?t trang này: Tên bài vi?t nên t? nhiên, ng?n g?n, r? ràng, nh?t quán và d? ???c nh?n ra b?i ng??i ??c. |
Tên bài vi?t c?a trang vi?t trong Wikipedia ph?i ???c ph?n ??ng nh?ng ng??i nói ti?ng Vi?t hi?u ???c và s? d?ng. Các tên này c?n giúp ng??i ??c d? dàng tra c?u trong th? lo?i và ? tìm ki?m, ??ng th?i t?o ?i?u ki?n liên k?t gi?a các trang trong bách khoa Wikipedia.
Tên bài có th? ch? c?n ??n gi?n là tên c?a ch? ?? ho?c tên ?? m? t? bài vi?t. Tuy nhiên, vì kh?ng th? có nhi?u h?n m?t bài vi?t mang c?ng m?t tên, có th? ??i lúc ph?i thêm th?ng tin ?? phan bi?t tên bài, th??ng ? d?ng ?? m? t? trong ngo?c ??n sau tên bài. Nói chung, tiêu ?? bài vi?t d?a trên cách ch? ?? ???c g?i trong các ngu?n ?áng tin c?y. Khi ?i?u này cung c?p nhi?u kh? n?ng, các biên t?p viên xem xét m?t s? nguyên t?c: tiêu ?? bài vi?t ly t??ng ?? xác ??nh chính xác ch? ??; nó ng?n g?n, t? nhiên, d? phan bi?t và d? nh?n bi?t; và gi?ng v?i tiêu ?? cho các bài vi?t t??ng t?.
Tiêu chí c?a tên bài vi?t
Tiêu ?? bài vi?t d?a trên cách các ngu?n ti?ng Vi?t ?áng tin c?y ?? c?p ??n ch? ?? c?a bài vi?t. Th??ng có nhi?u h?n m?t tiêu ?? thích h?p cho m?t bài vi?t. Trong tr??ng h?p ?ó, các biên t?p viên ch?n tiêu ?? t?t nh?t theo s? ??ng thu?n d?a trên nh?ng can nh?c mà trang này gi?i thích.
M?t tiêu ?? bài vi?t Wikipedia t?t có n?m ??c ?i?m sau:
- Kh? n?ng nh?n bi?t - Tiêu ?? là tên quen thu?c c?a ch? ?? bài vi?t, ?? nh?ng ng??i kh?ng ph?i là chuyên gia v? l?nh v?c, ch? ?? ?ó s? nh?n ra.
- Tính t? nhiên - Tiêu ?? là tiêu ?? mà ng??i ??c có th? xem ho?c tìm ki?m và các biên t?p viên s? s? d?ng m?t cách t? nhiên ?? liên k?t ??n bài vi?t t? các bài báo khác. M?t tiêu ?? nh? v?y th??ng truy?n ??t n?i dung th?c s? c?a ch? ?? ???c g?i.
- Tính r? ràng - Tiêu ?? ph?i có tính r? ràng trong vi?c xác ??nh ch? ?? c?a bài vi?t và kh?ng ?? nó b? nh?m l?n v?i các ch? ?? khác.
- Tính ng?n g?n - Tiêu ?? kh?ng dài quá m?c c?n thi?t ?? xác ??nh ch? ?? c?a bài vi?t và phan bi?t nó v?i các ch? ?? khác.
- Tính nh?t quán - Tiêu ?? phù h?p v?i ??nh d?ng c?a các tiêu ?? c?a các bài vi?t t??ng t?. Nhi?u trong s? các m?u này ???c li?t kê (và ???c liên k?t) d??i d?ng quy ??c ??t tên theo ch? ?? c? th? trên tiêu ?? bài vi?t, trong h?p ? trên.
?ay nên ???c coi là m?c tiêu, kh?ng ph?i là quy t?c. ??i v?i h?u h?t các ch? ??, có m?t tiêu ?? ??n gi?n và r? ràng ?áp ?ng các m?c tiêu này m?t cách th?a ?áng. N?u v?y, h?y s? d?ng nó nh? m?t s? l?a ch?n ??n gi?n. Tuy nhiên, trong m?t s? tr??ng h?p, s? l?a ch?n kh?ng quá r? ràng. Có th? c?n ph?i ?u tiên m?t ho?c nhi?u m?c tiêu này h?n các m?c tiêu khác. ?i?u này ???c th?c hi?n b?i s? ??ng thu?n. Ví d?: tiêu ?? ph? bi?n, t? nhiên và ng?n g?n V??ng qu?c Liên hi?p Anh ???c ?u tiên h?n tiêu ?? chính xác là V??ng qu?c Liên hi?p Anh và B?c Ireland.
S? d?ng tên ph? bi?n
Trong Wikipedia, tiêu ?? bài vi?t là m?t t? ho?c m? t? c?a ng?n ng? t? nhiên cho bi?t ch? ?? c?a bài vi?t; nh? v?y, tiêu ?? bài vi?t th??ng là tên c?a ng??i, ho?c ??a ?i?m, ho?c b?t k? ch? ?? nào khác c?a bài vi?t. Tuy nhiên, m?t s? ch? ?? có nhi?u tên, và m?t s? tên có nhi?u ch? ??; ?i?u này có th? d?n ??n b?t ??ng v? tên nào nên ???c s? d?ng cho tiêu ?? c?a m?t bài báo nh?t ??nh. Wikipedia kh?ng yêu c?u ph?i tuan theo "tên chính th?c" c?a ch? th?, mà thay vào ?ó, s? d?ng tên ti?ng Vi?t ho?c tên n??c ngoài ph? bi?n b?i vì chúng s? phù h?p v?i n?m tiêu chí ?? nêu trên.
Các biên t?p viên c?ng nên xem xét t?t c? n?m tiêu chí cho tiêu ?? bài vi?t ???c nêu ? trên. Các tên m? h? ho?c kh?ng chính xác cho ch? ?? bài vi?t, nh? ???c xác ??nh trong các ngu?n ?áng tin c?y, th??ng b? tránh m?c dù chúng có th? ???c các ngu?n ?áng tin c?y s? d?ng th??ng xuyên h?n. Tính trung l?p c?ng ???c xem xét. Tiêu ?? bài vi?t kh?ng ???c th? t?c (tr? khi kh?ng th? tránh ???c) c?ng nh? kh?ng có ng? ngh?a. Khi có nhi?u tên cho m?t ch? ??, t?t c? ??u khá ph? bi?n và tên ph? bi?n nh?t có v?n ??, thì vi?c ch?n m?t trong nh?ng tên còn l?i là hoàn toàn h?p ly.
Ví d? cho vi?c s? d?ng tên ph? bi?n
- Bill Clinton (kh?ng "William Jefferson Clinton")
- Bút Tre (kh?ng "??ng V?n ??ng")
- Hulk Hogan (kh?ng "Terry Gene Bollea")
- Gi?i Oscar (kh?ng "Gi?i th??ng Vi?n Hàn lam")
- Thành ph? H? Chí Minh (kh?ng "H? Chí Minh (thành ph?)")
- ?? qu?c Ottoman (kh?ng "?? qu?c Osmanli")
C?ng c? tìm ki?m có th? giúp thu th?p d? li?u này; khi s? d?ng c?ng c? tìm ki?m, h?y h?n ch? k?t qu? ? các trang ???c vi?t b?ng ti?ng Anh và lo?i tr? t? "Wikipedia". Khi s? d?ng Google, th??ng thì tìm ki?m Google Sách và Kho l?u tr? tin t?c nên ???c ??t m?c ??nh tr??c khi tìm ki?m trên web, vì chúng t?p trung các ngu?n ?áng tin c?y (tr? các tác ph?m t? Books, LLC khi tìm ki?m trên Google Sách). K?t qu? c?a c?ng c? tìm ki?m có th? có nh?ng sai l?ch và h?n ch? k? thu?t nh?t ??nh.
??i tên bài vi?t
??i khi ch? th? bài vi?t s? ???c thay ??i tên. Khi ?i?u này x?y ra, chúng t?i dành thêm s?c n?ng cho các ngu?n ?áng tin c?y ???c vi?t sau khi ??i tên. N?u các ngu?n ?áng tin c?y ???c vi?t sau khi thay ??i ???c c?ng b? th??ng xuyên s? d?ng tên m?i, Wikipedia nên tuan theo và thay ??i các tiêu ?? liên quan cho phù h?p. M?t khác, n?u các ngu?n ?áng tin c?y ???c vi?t sau khi c?ng b? thay ??i tên v?n ti?p t?c s? d?ng tên ?? ???c thi?t l?p, Wikipedia c?ng nên ti?p t?c làm nh? v?y, nh? ?? m? t? ? trên trong ph?n "S? d?ng tên ph? bi?n".
Wikipedia kh?ng tiên ?oán t??ng lai. Chúng ta kh?ng r? tên g?i nào s? ???c s? d?ng, do v?y nh?ng gì ??, ?ang và s? ???c s? d?ng ph?i quen thu?c v?i ??c gi?.
?? chi ti?t và phan bi?t tên bài
?? chi ti?t
Th?ng th??ng, tiêu ?? nên ?? chi ti?t ?? xác ??nh r? ràng ph?m vi ch? ?? c?a bài báo, nh?ng kh?ng nên quá chi ti?t. Ví d?: tên "l??c s? tóm t?t c?a c? h?c" th?a vì quá chi ti?t, vì "l??c s? c? h?c" hay t?ng quát h?n "l?ch s? c? h?c" là ?? ?? chi ti?t.
Các ngo?i l? ??i v?i tiêu chí ?? chi ti?t khi có th? do vi?c áp d?ng m?t s? tiêu chí ??t tên khác. H?u h?t các ngo?i l? này ???c m? t? trong các h??ng d?n c? th? c?a Wikipedia ho?c b?i các d? án Wikipedia, ch?ng h?n nh? Ch? ?? chính, Tên ??a ly ho?c Tên c?a hoàng gia và quy t?c.
Phan bi?t tên bài
Kh?ng ph?i lúc nào b?n c?ng có th? s? d?ng tiêu ?? mong mu?n cho m?t bài vi?t, vì tiêu ?? ?ó có th? có các y ngh?a khác, và do ?ó có th? ?? ???c s? d?ng cho các bài vi?t khác. Nh? ?? nói ? trên, n?u nh? c?n thêm th?ng tin ?? phan bi?t tên c?a bài này v?i các bài cùng tên khác, ch? s? d?ng m?t l??ng th?ng tin v?a ??. Ch?ng h?n, "Fanatics (nhóm nh?c Hàn Qu?c)" là th?a vì ch? c?n "Fanatics (nhóm nh?c)" là ?? có th? phan bi?t ???c bài v? nhóm nh?c Fanatics so v?i các bài khác.
Theo nguyên t?c chung, khi tiêu ?? ?a thích c?a m?t ch? ?? c?ng có th? tham chi?u ??n các ch? ?? khác ???c ?? c?p trong Wikipedia:
- N?u bài vi?t nói v? ch? ?? chính mà tên kh?ng r? ràng ?? c?p ??n, thì tên ?ó có th? là tiêu ?? c?a nó mà kh?ng c?n s?a ??i, mi?n là nó tuan theo t?t c? các chính sách hi?n hành khác.
- N?u bài vi?t kh?ng nói v? ch? ?? chính vì tên kh?ng r? ràng, thì tiêu ?? ph?i ???c phan chia r? ràng.
Tính ng?n g?n
M?c tiêu c?a s? ng?n g?n là can b?ng gi?a s? ng?n g?n v?i ?? th?ng tin ?? xác ??nh ch? ?? cho m?t ng??i quen thu?c v?i l?nh v?c ch? ?? chung.
Ngo?i l? t?n t?i cho các bài vi?t v? ti?u s?. Ví d?, c? m?t tên c? th? ho?c m?t h? th??ng kh?ng ???c b? qua ho?c vi?t t?t cho ng?n g?n. Do ?ó Oprah Winfrey (kh?ng ph?i Oprah) và Jean-Paul Sartre (kh?ng ph?i J. P. Sartre). (Tuy nhiên, Cher (kh?ng ph?i Cher Bono hay Cher Allman).)
Tên n??c ngoài
Vi?c l?a ch?n gi?a tên ti?ng Vi?t v?i tên b?n x? nên tuan theo cách s? d?ng c?a các ngu?n ?áng tin c?y, ??c l?p v?i ch? th?. N?u kh?ng s? d?ng tên ti?ng Vi?t, nên vi?t theo h? th?ng Latinh hóa ?? ???c c?ng nh?n và ?ang ???c áp d?ng cho ng?n ng? g?c, h?n ch? dùng ng?n ng? trung gian th? ba (??c bi?t là trung gian qua ti?ng Anh), nh?m tránh b? sai l?ch v? cách vi?t và phát am.
Các tên ban ??u kh?ng có trong b?ng ch? cái Latinh, ch?ng h?n nh? tên Hy L?p, Trung Qu?c ho?c Nga, ph?i ???c vi?t b?ng ti?ng La M?. Nh?ng b?n La M? có h? th?ng ?? ???c thành l?p, ch?ng h?n nh? Hán Vi?t c?a Hanyu, ???c ?u tiên h?n.
- Tên ng??i Nga: vi?t ??y ?? h? và tên c?a h? (Aleksandr Sergeyevich Pushkin, kh?ng "Aleksandr Pushkin", xem thêm: Th?o lu?n:Valentina Vladimirovna Tereshkova).
- Tên Hy L?p, La M?: chuy?n t? Latinh c?a tên g?c (Pyrros c?a Ipiros, kh?ng "Pyrrhus c?a Epirus", xem thêm Th?o lu?n:Alexandros ??i ??).
- Tên Nh?t B?n: dùng rōmaji theo h? Hepburn, vi?t th? t? h? tr??c tên sau (Hatoyama Yukio, kh?ng "Yukio Hatoyama"), tr? tên ti?ng Vi?t ph? bi?n (Minh Tr?, kh?ng "Meiji").
- V?i ng??i Nh?t mang h? hay tên mà ng?n ng? g?c kh?ng ph?i ti?ng Nh?t (th??ng ???c vi?t chính th?c trong ti?ng Nh?t b?ng katakana), có th? vi?t theo ng?n ng? t??ng ?ng c?a tên ?ó thay cho vi?t theo phiên am qua rōmaji, ?u tiên th? t? h? tên theo ngu?n ph??ng ti?n t? ti?ng Nh?t (Schmidt Daniel, kh?ng "Shumitto Danieru" hay "Daniel Schmidt").
- Tên Tri?u Tiên/Hàn Qu?c (?ang tranh c?i): dùng tên phiên am ki?u romaja (ch?a th?ng nh?t dùng ki?u romaja nào) ho?c tên Hán-Vi?t th?ng d?ng.
- Tên ph? bi?n trong ng?n ng? g?c (ch?a r? ph?m vi áp d?ng c? th?):
- Ví d?: México (kh?ng "Mexico" hay "Estados Unidos Mexicanos"), Céline Dion (kh?ng "Celine Dion" hay "Céline Marie Claudette Dion"), あ (kh?ng "a (kana)")...
- G?i y s? d?ng: tr??ng h?p tên ít ph? bi?n.
??nh d?ng tên bài
Các ?i?m sau ?ay ???c s? d?ng ?? quy?t ??nh trong tr??ng h?p có th?c m?c v? tên bài; nh?ng ?i?u này giúp tránh các bài vi?t trùng l?p
S? d?ng ch? th??ng v?i ch? cái ??u vi?t hoa
Tên bài ???c vi?t b?ng ch? th??ng v?i ch? cái ??u vi?t hoa. Ch? cái ??u tiên c?a tiêu ?? h?u nh? lu?n lu?n ???c vi?t hoa theo m?c ??nh; n?u kh?ng, các t? kh?ng ???c vi?t hoa tr? khi chúng ???c vi?t hoa nh? v?y ? gi?a cau. Khi ?i?u này ???c th?c hi?n, tiêu ?? r?t ??n gi?n ?? liên k?t ??n các bài báo khác: ??i h?c Northwestern cung c?p nhi?u c?ng vi?c sau ??i h?c h?n là m?t tr??ng ??i h?c ngh? thu?t t? do ?i?n hình.
S? d?ng danh t?
Danh t? và c?m danh t? ???c ?u tiên các d?ng khác c?a cùng m?t t?, các tên nh? v?y có th? ???c gi?i thi?u ? ??u cau. Các d?ng khác c?a t? nên ???c chuy?n ??n danh t? t??ng ?ng, ho?c là tr? thành trang ??nh h??ng trong m?t s? tr??ng h?p
Tránh các vi?t t?t m? h?
Các t? vi?t t?t th??ng kh?ng r? ràng và do ?ó nên tránh tr? khi ch? ?? ???c bi?t ??n ch? y?u b?ng cách vi?t t?t c?a nó và t? vi?t t?t ?ó ch? y?u ???c liên k?t v?i ch? ?? (ví d?: PBS, NATO, Laser). C?ng kh?ng c?n thi?t ph?i bao g?m m?t t? vi?t t?t ngoài tên trong tiêu ??. Các t? vi?t t?t có th? ???c s? d?ng ?? phan ??nh tên bài.
Kh?ng s? d?ng tiêu ?? g?i y r?ng m?t bài vi?t mang hình th?c m?t ph?n c?a bài vi?t khác.
M?c dù m?t bài vi?t ???c cho là ph?n b? sung c?a bài khác (xem Phong cách tóm t?t), nó nên ???c ??nh tên m?t cách ??c l?p. Ví d?, m?t bài vi?t v? v?n t?i ? Azerbaijan kh?ng nên ??t tên ki?u "Azerbaijan/V?n t?i" ho?c "Azerbaijan (v?n t?i)" – h?y dùng V?n t?i ? Azerbaijan. (?i?u này kh?ng ph?i lu?n lu?n áp d?ng cho kh?ng gian kh?ng ph?i bài vi?t; l?u y r?ng "danh sách" tuy kh?ng mang tính bách khoa per se (t? nó), dù ch? là nh?ng danh sách chú thích - c?ng ???c xem là bài vi?t bách khoa)
Tránh ?? danh t? chung ? ??ng tr??c tên bài
Kh?ng nên ??t danh t? chung ? ??ng tr??c tên bài (nh? dùng "Y Yên" thay cho "huy?n Y Yên", "proton" thay cho "h?t proton", "vàng (màu)" thay cho "màu vàng"), vì chúng làm kéo dài tên bài m?t cách kh?ng c?n thi?t. Ngo?i l? cho tr??ng h?p này là n?u ?ó là tên riêng ho?c thi?u nó có th? làm thay ??i ngh?a c?a t? (nh? Màu Be; Thành ph? H? Chí Minh)
Ky t? ??c bi?t
Do các cú pháp c?a MediaWiki và cách MediaWiki x? ly tên bài, m?t s? ky t? kh?ng th? ???c s? d?ng. Các ky t? kh?ng th? ???c s? d?ng là # < > | [ ] { }
Có m?t s? h?n ch? liên quan ??n d?u hai ch?m, d?u ch?m ph?y, .... V? m?t k? thu?t thì t?t c? các ky t? Unicode khác ??u có th? s? d?ng trong tên bài. Tuy nhiên, các ky t? sau v?n nên c?n ???c tránh:
- D?u ngo?c kép: D?u ngo?c kép và các bi?n th? c?a nó c?n ???c tránh tr? khi nó là m?t ph?n c?a tên riêng. Trong tr??ng h?p này h?y s? d?ng trang ??i h??ng
- Ky t? kh?ng trong bàn phím tiêu chu?n c?a máy tính: ??i khi, tiêu ?? thích h?p nh?t ch?a các d?u ph? (d?u tr?ng am), d?u g?ch ngang ho?c các ch? cái và ky t? khác kh?ng ???c tìm th?y trên h?u h?t các bàn phím ti?ng Anh. ?i?u này có th? gay khó kh?n khi ?i?u h??ng tr?c ti?p ??n bài vi?t. Trong nh?ng tr??ng h?p nh? v?y, h?y cung c?p chuy?n h??ng t? các phiên b?n tiêu ?? ch? s? d?ng các ky t? trong bàn phím tiêu chu?n.
- Ky hi?u kh?ng trong bàn phím tiêu chu?n: Các ky hi?u nh? "?", ??i khi ???c tìm th?y trong qu?ng cáo ho?c bi?u tr?ng, kh?ng bao gi? ???c s? d?ng trong tiêu ??. ?i?u này bao g?m các d?u cau kh?ng ph?i Latinh, ch?ng h?n nh? các ky t? trong kh?i D?u cau và Bi?u t??ng CJK c?a Unicode.
- Ky t? kh?ng ???c h? tr? ? t?t c? thi?t b? ho?c trình duy?t: N?u có m?t gi?i pháp thay th? h?p ly, h?y tránh các ky t? quá ph? bi?n nh? các ky t? Unicode mà kh?ng ph?i t?t c? các t? h?p trình duy?t và h? ?i?u hành s? hi?n th? chúng. Ví d?, bài báo Fleur-de-lis mang tiêu ?? ?ó ch? kh?ng ph?i là ky hi?u ?, mà nhi?u ng??i ??c s? th?y nó ch? là m?t h?p vu?ng.
Tên riêng và th??ng hi?u
Tiêu ?? bài vi?t tuan theo ??nh d?ng v?n b?n ti?ng Anh tiêu chu?n, tr? khi cách vi?t ?? ??ng ky th??ng hi?u là cách s? d?ng ph? bi?n nh?t trong các ngu?n ??c l?p v?i ch? s? h?u nh?n hi?u. Các tên ? d?ng ch? hoa toàn b? ho?c m?t ph?n (ch?ng h?n nh? STAYC hay SONY Entertainment) nên ???c ?? ? d?ng tiêu chu?n (StayC, Sony Entertainment); tuy nhiên, n?u tên kh?ng r? ràng và m?t y ngh?a th??ng ???c vi?t hoa, thì ?ay là m?t ph??ng pháp phan bi?t có th? th?c hi?n ???c.
Các tr??ng h?p ??c bi?t
M?c th?i gian trong tên bài
- Tên g?i ??c nh?t: dùng tên g?i ??c nh?t.
- Tên g?i theo giai ?o?n: ??a m?c th?i gian vào ngo?c ??n. Tr??ng h?p ngo?i tr? ch? áp d?ng v?i "giai ?o?n l?p l?i th??ng niên, l?p l?i theo chu k?" và ??ng th?i "giai ?o?n th?i gian là m?t ph?n ??nh danh s? ki?n".
- Tên g?i theo th?i gian t??ng ?ng (th?i ?i?m x?y ra là m?t n?m duy nh?t):
- Th?i gian là m?t ph?n ??nh danh tên: b? t? n?i "n?m" và kh?ng ??a m?c th?i gian vào ngo?c ??n.
- Th?i gian kh?ng ph?i là m?t ph?n ??nh danh tên, th?i gian ch? ph? h?a th?i ?i?m di?n ra: b? t? n?i "n?m" và ??a m?c th?i gian vào ngo?c ??n.
V? cháy và v? h?a ho?n
T?t c? tên bài "v? cháy" ??u ph?i ???c ??i v? "v? h?a ho?n", ngo?i tr? các tr??ng h?p t? nhiên ho?c bán t? nhiên (ví d? ??i v?i tr??ng h?p ngo?i tr?: cháy r?ng, cháy ??i, cháy gi?ng d?u, cháy xe buyt). N?i dung này ?? ???c c?ng ??ng bi?u quy?t t?i ?ay.
Xem thêm
